تقريبا همه كس بدين گونه بزبان مى آورد. اما ترديدي نيست كه درست ترين ضبط اين نامها وتلفظ حقيقي زبان فارسي بايد بضم واو مشبع وكسر ياء وسكون هاء غير ملفوظ خفى باشد وچون در مآخذ فارسي معتبر از قديم وجديد برخى ازين نامها ورايج ترين آنها را از قبيل «بندرى» و «بوى» و «شيروى» و «برزوى» و «ماهوى» بى هاء نوشته اند پيداست كه هاي آخر اين نامها در زبان هاي ايراني تلفظ نمى شده وقرائت كلمه را بياء ختم مى كرده اند واينكه ما اينك هاي آخر كلمه را تلفظ مى كنيم براى پيروى از همهء كلماتيست كه در زبان ما بهاء غير ملفوظ خفى پايان مى يابد مانند نامه وژاله وخانه ونظاير آن. عقيدهء من اينست كه اين گونه نامها را مانند همان كلماتي كه در موقع اشارهء مانوس ويا در مقام تصغير تحبيبى در زبانهاى فارس وكرمان بواو ختم ميكنند ساخته اند چنانكه امروز در زبان فارس وكرمان «پسرو» يا «دخترو» هم در بارهء پسر يا دختر معهود ومأنوس وهم بمعنى پسر يا دختر خردى كه نسبت بآن مهر برزند گفته ميشود مانند پسرك ويا دخترك در زبان متداول در ميان ما. چون در ضمن كنج كاوى در بارهء ٤٨٣ نامى كه بدين گونه ساخته شده باين نكته برخورده ام كه بيشتر كسانى كه اين نامها را داشته اند از نژاد كرد بوده اند وبيشتر روستاها وآباديهايى كه ازين گونه نامها داشته ويا دارند در نواحيى كه كردنشين بوده ويا هستند بكار رفته است چنان مى نمايد كه اين اشتقاق معمول زبانهاى كردى بوده واز آنجا در ايران باقى مانده است.

اما خاندان صدوق وفرزندان موسى بن بابويهء قمى آنچه تاكنون بر من معلوم شده است ٢٨ تن از ايشان در تاريخ معروفند واين خاندان از آغاز قرن چهام تا پايان قرن ششم در ايران نامبردار بوده اند ودر نواحى مركزي كشور وبيشتر در قم ورى مى زيسته اند. پاره أي از متاخرين برخى از آخرين بازماندگان اين خاندان را بسبب اينكه در نسب ايشان اشتباهاتي پيش آمده است از خانوادهء ديگر پنداشته اند اما چنانكه پس ازين ثابت خواهد شد تا منتجب الدين أبو الحسن على كه آخرين مرد معروف اين خاندانست همهء كسانى كه نسبشان بحسين بن موسى بن بابويه مى رسيده است ازين خانواده بوده اند ودرين زمينه هيچ ترديد نيست. شيخ سليمان بحراني دانشمند معروف رسالهء مخصوصي در تعداد اولاد بابويه (١) تأليف كرده است كه تاكنون بدست نياورده ام وناچار أو هم مى بايست پس از تحقيق بهمين نتايج رسيده باشد ونتايجى كه تاكنون ازين تتبع ها بدست آمده بدين گونه است كه در بارهء ١٥ تن از دانشمندان اين خانواده مى آورم ودر نسب نامه أي كه در پايان اين سخنان خواهد آمد همهء افراد اين خاندان را معلوم خواهم كرد.

١) أبو الحسن على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى. وى مؤسس اين خاندان ونخستين مرد معروف اين خانواده واولين كسيست كه بنام «ابن بابويه» معروف شده است. ابن النديم در كتاب الفهرست (٢) ذكر مختصري ازو كرده واو را از فقهاى شيعه وثقات ايشان شمرده وگويد

__________________

(١) نامهء دانشوران ناصرى ج ١ ص ٤ وتنقيح المقال ج ٢ ص ٢٩٧ وج ٣ قسمت دوم ص ٤٢.

(٢) چاپ قاهره ص ٢٧٧