ادغام در دو حرفى است كه پهلوى هم باشند ، پس صرف صيغه هاى رباعى مجرد در سالم ومضاعف يكى است ، ونيز اگر در رباعى مجرد دو حرف پهلوى هم از يك جنس واقع شود ادغام نيست ، وترك ادغام بمنظور آن است كه وزن رباعى محفوظ بماند ، مانند : شملل ، يشملل ، شمللة وشملالا : سرعت نمودن «، ومانند رباعى مجرد است باب تفعلل وافعنلال ، ادغام در آنها نيست ، گرچه دو حرف يك جنس پهلوى هم واقع شود ، مانند :» تمعدد ، يتمعدد ، تمعددا : از هم دور شدن" وبه معانى ديگر نيز آمده ، و" اقعندد ، يقعندد ، اقعندادا : اقامت گزيدن".

(باب افعللال)

در اين باب ادغام واقع ميشود مانند باب افعلال ، وشرح آن در آخر تقسيم دوم گفته شده.

(سه مطلب)

١ ـ بعضى موادّ به فكّ ادغام استعمال شده ، وآن استثنائى است از قاعده كلّىّ ادغام وآنها مانند : «الل ، اللا : گنده وفاسد شدن» ، و «ضببت الارض ضبابة : اين زمين داراى ضبّ شده» ضبّ : سوسمار است ، و «قطط شعر راسه قططا : موى سرش فرى وپيچان شده» و «لححت عينه لححا : چشمش از چرك بهم چسبيده» و «لخخت عينه لخخا : چشمش اشكبار وكلفت پلك شد» و «عززت النّاقة عزازة : شتر ماده مجراى شيرش تنگ شده» واين موادّ بغير اين معانى با ادغام استعمال ميشود ، وبه اين معانى نيز ادغام جائز