(معتلّ العين از باب افتعال)

معتل العين كه به باب افتعال برده شود ، عين الفعل در ماضى ومضارع قلب به الف ميشود ، بناء بر آن قاعدة كه گفته شد ، ودر نه صيغه ماضى ودو صيغه جمع مؤنث مضارع براى التقاء ساكنين حذف ميگردد ودر صيغه مصدر اگر واو باشد بمناسبت كسره ماقبل قلب به ياء ميشود. ودر امر غير از دو صيغه جمع مؤنث در پنج صيغه ديگر حذف ميگردد ، چنانچه در ثلاثى مجرد وباب افعال دانسته شد.

مثال ماضى از واوى : " اختاض ، اختاضا ، اختاضوا ، اختاضت ، اختاضتا ، اختضن ، اختضت ، اختضتما ، اختضتم ، اختضت ، اختضتما ، اختضتنّ ، اختضت ، اختضنا ، اختياضا : فروشدن در آب وغير آن" ثلاثى مجردش : خاض ، يخوض ، خوضا وخياضا" به همان معنى ، " اختاض" در اصل" اختوض" بوده ، واو متحرّك ماقبل مفتوح را قلب به الف كردند" اختاض" شد ، تا پنج صيغه ، " اختضن" در اصل" اختوضن" بوده ، پس از قلب واو التقاء ساكنين شد الف حذف گشت" اختضن" گرديد تا آخر صيغه ها همچنان اعلال گرديد.

مثال مضارع : " يختاض ، يختاضان ، يختاضون ، تختاض ، تختاضان ، يختضن ، تختاض ، تختاضان ، تختاضون ، تختاضين ، تختاضان ، تختضن ، اختاض ، نختاض" يختاض در اصل" يختوض" بوده ، واو را قلب به الف كردند" يختاض" گرديد ، " يختضن" در اصل يختوضن" بوده ، واو قلب به الف گشت ، ميان الف وضاد كه لام الفعل است التقاء ساكنين شده الف حذف گرديد" يختضن" شد.