(تقسيم دوم)

اسم يا مذكر است يا مؤنث ، ومؤنث : يا لفظىّ است يا معنوىّ ، ومونث لفظى : هر لفظى است كه در آخرش تاء زائدة يا الف زائدة يا الف همزه زائدة باشد ، واينها را در اسم علامت تانيث گويند ، چنانچه در فعل براى تانيث علاماتى است ، ومؤنث معنوى هرلفظى است كه اينها در آخرش نباشد ، ولى فعل به صيغه مؤنث به معنى آن اسناد داده شود ، وهريك از آن دو يا حقيقىّ است يا مجازىّ ، وحقيقى مؤنثى است كه معنايش انسان يا حيوان ماده باشد ، ومجازىّ مؤنثى است كه معنايش چنين نباشد ، پس مؤنث چهارگونه است :

١ ـ «مؤنّث لفظىّ حقيقىّ» مانند «فاطمة ، كبرى ، حمراء» كه براى زنانى نام باشد ، و «ناقة ، شتر ماده» و «حبلى : زن آبستن» و «حمقاء : زن بى خرد».

٢ ـ " مؤنّث معنوىّ حقيقىّ" مانند" مريم ، زينب" كه براى زنانى نام باشد ، و" نسوان : زنان" و" اتان : خر ماده" و" امّ : مادر" و" اخت : خواهر".

٣ ـ مؤنّث لفظىّ مجازىّ «مانند» سفينة : كشتى «و» لينة : درخت خرما «و» بشرى : نويد «و» صحراء : دشت «و» صعداء : آه كشيدن طولانى" و" صنعاء : شهرى است در يمن".

٤ ـ " مؤنّث معنوىّ مجازىّ" مانند" ارض : زمين" و" نار : آتش «و» شمس : خورشيد «و» دار : سراى «» و «عين : چشم» و «يد : دست» و «رجل : پا» و «جهنّم : دوزخ» و «بئر : چاه»