آسمان شكافته است" يعنى در روز قيامت" ـ المزّمّل ـ ٧٣ ـ ١٨" در مثال اول معامله مؤنث ، ودر مثال دوم معامله مذكر شده ، و" سبيل" مانند (" قُلْ هذِهِ سَبِيلِي أَدْعُوا إِلَى اللهِ عَلى بَصِيرَةٍ :) بگو اين راه من است كه بر بينشى سوى خدا ميخوانم ـ يوسف ـ ١٢ ـ ١٠٨" و (" إِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً :) واگر راه هدايت را بينند آن را راه نگيرند ـ الاعراف ـ ٧ ـ ١٤٦" در مثال اول معامله مؤنث ودر دوم معامله مذكر شده.

وبعضى اسماء شامل مذكر ومؤنث است ودر آنها علامت تانيث نيست ، مانند «انسان ، بشر ، ابل ، سد» وآنها بسيار است ، چنانچه بعضى اسماء نيز شامل مذكر ومؤنث است ودر آنها علامت تانيث هست ، مانند «حيّة ، سخلة» ، واينها از قبيل اسم جنس است كه در تقسيم سوم بيان ميشود.

(دليل تانيت)

دليل تانيث يا در خود كلمه است ، وآن علامات ثلاث است كه گفته شد ، يا خارج از كلمه وآن چند چيز است :

١ و ٢ ـ «اسناد فعل وضمير» مانند («إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها ٢ وَقالَ الْإِنْسانُ ما لَها ٣ يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها ٤ بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحى لَها ٥ :) چون لرزد زمين لرزيدنش را ، وبيرون كند زمين دفينه هايش را ، وانسان گويد او را چه ميشود ، آن روز داستانهايش را بسرايد ، چون پروردگارت الهامش نموده ـ الزّلزال ـ ٩٩» از سه فعل كه به «ارض» اسناد داده شده ، وپنج ضمير كه به آن راجع است