اسم مفعول آن است كه آن بر وجه وقوع است ، وبا ديگر مشتقّات آن است كه آنها دلالت بر معنائى اضافة بر حدث وذات دارند ، چنانچه بيان خواهد شد.

(وزن اسم فاعل)

بر وزن مضارع است به وزن عروصى نه وزن صرفى ، يعنى : توازن در حركت وسكون است نه در نوع حركت ، چنانچه «ناصر بر وزن ينصر» است ، يعنى : حرف اول در هردو متحرّك ، وحرف دوم ساكن ، وسوم وچهارم متحرّك است ، وهمچنان «مستخرج بر وزن يستخرج» و «متدحرج بر وزن يتدحرج» است ، واز اين جهت گفته اند كه اسم فاعل از فعل مضارع معلوم مشتقّ است ، وطريقه اشتقاق در ثلاثى مجرّد چنان است كه حرف مضارع را حذف ميكنند ، والفى پس از فاء الفعل ميآورند ، وعين الفعل را مكسور مينمايند اگر نباشد ، مانند «ضارب از يضرب ، وناصر از ينصر ، وعالم از يعلم» وطريقه اش در غير ثلاثى مجرد چنان است كه حرف مضارع را حذف ميكنند ، وميم مضمومى بجايش ميآورند ، وحرف ماقبل آخر را مكسور مى نمايند اگر نباشد ، مانند «مكرم از يكرم ، ومصرّف از يصرّف ، ومقاتل از يقاتل ، ومكتسب از يكتسب ، ومنزجر از ينزجر ، ومتعارف از يتعارف ، ومتصدّق از يتصدّق ، ومصفرّ از يصفرّ ، ومحمارّ از يحمارّ ، ومستغفر از يستغفر ، ومعلوّط از يعلوّط ، ومعشوشب از يعشوشب ، ومقلقل از يقلقل ، ومتزلزل از يتزلزل ، ومحرنجم از يحرنجم ، ومقشعرّ از يقشعرّ».

وبعضى افعال از باب افعال است ، واسم فاعلش از ثلاثى مجرّد