مؤلّف كتاب گنج دانش ضمن ذكر رجال نيشابور كه از

مفاخر آنجا بوده اند گفته ( ص ٥٢١ ) :

« ـ فضل بن شاذان بن خليل أبو محمّد الأزدىّ النّيشابورىّ نجاشى عليه الرّحمة مى گويد : پدرش از اصحاب يونس بود ، واز حضرت أبى جعفر ثانى وقيل : عن أبى الحسن الرّضا أيضا ـ سلام الله عليهما ـ روايت كرده ، وفضل أشهر از آنست كه ما بخواهيم وى را معرّفى كنيم. كشّى رحمة الله عليه گفته كه : فضل صد وهشتاد كتاب تأليف نموده ، ونجاشى آنچه را بدست افتاده شمار داده ، أبو الحسن بندقى گفته كه : عبد الله بن طاهر فضل بن شاذان را از نيشابور نفى نموده وعقيدت او را در حقّ شيخين وصدر سلف تحقيق نمودند گفت : ابو بكر را دوست مى دارم واز عمر بيزارم ، گفتند : چرا؟ گفت : از اينكه عبّاس را از شورى خارج ساخت ؛ چون عهد بنى عبّاس بود اين حرف باعث خلاص او شد.

بعضى بفضل بن شاذان نسبت داده اند كه مى گفته است :

وصىّ ابراهيم خير من وصىّ محمّد ، وهم به وى اسناد نموده اند كه : بتجسيم قائل بود ؛ واز اين دو عقيده فاسده امام وقت بر وى خشم داشت. ولى محقّقين از أهل رجال اين سخنان را در حقّ فضل داخل فضول دانسته اند واو را از جمله ثقات فحول نگاشته وأحاديث ورواياتش را قرين قبول گرفته اند بدلائل چند از جمله قول معصوم كه فرموده : رحم الله الفضل.

بارى فضل مقارن فوت خود در روستاى بيهق توقّف داشت چون خبر خوارج به وى رسيد از بيم نكايت ايشان حركت كرده زحمتى شديد از خشونت سفر در وجودش پديد آمد ودر سنه ٢٦٠ [ دويست وشصت ] بار سفر عقبى بست ».

نگارنده گويد : جواب اين قبيل نسبتها كه بفضل بن شاذان داده اند عن قريب بر وجه مبسوط خواهد آمد ان شاء الله تعالى.