اشاره به چند امر در اينجا لازم است

١ ـ بنا بر گفته بسيارى از علماى رجال فضل از أصحاب حضرت رضا وامام جواد ـ عليهما‌السلام ـ بوده است ليكن چون شيخ طوسى (ره) در رجال خود فضل را از أصحاب امام عليّ النّقى وامام حسن عسكرى ـ عليهما‌السلام ـ بشمار آورده است از اين روى قليلى از علماى تراجم تصريح كرده اند كه فضل از أصحاب هر چهار امام بوده است ، وزمان حيات فضل بن شاذان نيز با ادراك اين سعادت عظمى ومنزلت كبرى منافات ندارد زيرا كه وى در سال دويست وشصت هجرى قمرى بدرود زندگانى گفته است ، در هر صورت طالب تحقيق بيشتر خودش در اين موضوع خوض كند وبمدارك ومآخذ آن مراجعه نمايد.

٢ ـ از كلمه « الأزدىّ » كه نجاشى (ره) در كتاب رجال خود وعلاّمه (ره) در خلاصة الأقوال فضل بن شاذان را در ترجمه حال وى بآن موصوف ساخته اند برمى آيد كه نسب فضل بقبيله أزد منتهى مى شود صاحب منتهى الارب گفته : « أزد بالفتح پدر قبيله ايست در يمن كه جميع أنصار از أولاد اويند وپدرش غوث نام داشت وسين بجاى زا أفصح است واو را أزد شنوءة وأزد عمان وأزد السّراة نيز گويند ، ونيز أزد نام محدّثى كشّى است كه پدرش فتح نام داشت ».

نگارنده گويد : عبارت اين لغوى ترجمه كلام صاحب قاموس است وچون ما در آينده از اين موضوع بحث نسبة مفصّلى خواهيم كرد بنابراين در اينجا بنقل مطلب ديگرى در وصف برخى از كسانى كه باين قبيله منسوب بوده اند مى پردازيم.

قاضى شوشترى (ره) در مجلس دوم از مجالس المؤمنين ضمن ذكر طوائف مشهور بتشيّع گفته ( ص ١٣٥ ـ ١٣٨ چاپ اسلاميّه ) :

« در كتاب أنساب سمعانى مسطور است كه : أزد بفتح الف وسكون زاء وكسر دال مهمله نام پدر قبيله ايست از عرب واو ازد بن غوث بن نبت بن مالك بن كهلان