حرف مضارع متحرّك باشد احتياج به همزه نباشد و به همان حركت امر بنا كنند و حركت آخر ونون عوض رفع بيفتد به وقفى.

پس در باب تفعيل ، امر مخاطب بر اين وجه باشد : صَرِّفْ صَرِّفٰا صَرّفُوا صَرِّفي ، صَرِّفٰا ، صَرِّفْنَ و در باب مفاعله گويى : ضٰارِبْ ضٰارِبٰا ضٰارِبُوا ضٰارِبي ضٰارِبٰا ضٰارِبْنَ و در باب فَعْلَلَ گوئى : دَحْرِجْ دَحْرِجٰا دَحْرِجوا دَحْرِجى دَحْرجا دَحْرِجْنَ.

و اگر ما بعد حرف استقبال ساكن باشد ، احتياج به همزه وصل افتد و اگر مابعد آن ساكن ضمّه باشد همزه را مضموم گردانند و حركت آخر و نون عوض رفع را به وقفى بيندازند چون : اُنْصُرْ اُنْصُرٰا اُنْصُروا اُنْصُرى اُنْصُرٰا اُنْصُرْنَ و اگر ما بعد حرف ساكن فتحه باشد يا كسره همزه را مكسور گردانند و آخر را موقوف سازند چون : اِعْلَمْ اِعْلَمٰا اِعْلَمُوا اِعْلَمى اِعْلَمٰا اِعْلَمْنَ و اِضْرِبْ اِضْرِبٰا اِضْرِبوا اِضْرِبى اِضْرِبا اِضْرِبْنَ. و چون همزه وصل متصل شود به ما قبل خود ، ساقط گردد در لفظ و ثابت باشد در عبارت ، چون : فَاطْلُبْ ثُمَّ اطْلُبْ.

فصل :

مجموع افعال بر دو نوع بُوَد : لازم و متعدّى. لازم آن است كه فعل از فاعل تجاوز نكند وبه مفعولٌ به نرسد چون : ذَهَبَ زَيْدٌ و قَعَدَ عَمْروٌ ، و متعدّى آن است كه فعل از فاعل تجاوز كند و به مفعولٌ به برسد چون : ضَرَبَ زيْدٌ عَمْرواً.

و لازم را به همزه باب افعال و تضعيف عين باب تفعيل و باىِ