آفريده است در مغرب ، واين آب از آنجا مى آيد وارواح مؤمنان به آنجا مى روند هر شام واز ميوه هاى آن مى خورند وتنعّم مى كنند ، وبا يكديگر ملاقات مى كنند ويكديگر را آشنايى مى دهند تا صبح. وچون صبح مى شود در ميان آسمان وزمين طيّارند وسيّارند وبا يكديگر ملاقات مى كنند ويكديگر را مى شناسند. وحقّ تعالى در مشرق آتشى آفريده است كه مسكن ارواح كفّار است. وخوردن ايشان از زقوم است كه خوراك اهل جهنّم است وآشاميدن ايشان از آب جوشان آنجاست در شبها وچون صبح طالع مى شود مى روند به برهوت كه وادى است در يمن كه از آتشهاى دنيا گرمتر است ودر آنجا با هم ملاقات مى نمايند وآشنايى مى دهند وچون شب مى شود باز به آتش مى روند وحال ايشان چنين است تا روز قيامت. پس گفتم كه حال آن جماعتى كه اقرار رسول خدا دارند وامام زمان خود را نمى شناسند وعداوت با اهل بيت ندارند از مستضعفين ، حال ايشان چون است؟ حضرت فرمودند كه ايشان در قبرهاى خود خواهند بود وعقاب نخواهند داشت واما مستضعفانى كه كارهاى خوب كرده اند نسيمى از بهشت دنيا به ايشان مى رسد تا روز قيامت وبعد از آن كار ايشان با خداست ، اگر مى خواهد به استحقاق ايشان را به جهنم مى فرستد واگر مى خواهد به تفضّل ، ايشان را به بهشت مى برد.

وهمچنين است حال جمعى كه عقل صحيحى نداشته باشند وحال اولاد آنها كه امام زمان خود را نشناخته باشند وبه حدّ بلوغ نرسيده باشند ، امّا آنها كه امام زمان خود را نشناخته باشند ومستضعف نباشند ، از قبرهاى ايشان راهى به جهنم است كه از زبانه آتش آن ودود وجوشش حميم آن به ايشان رسد تا قيامت وبعد از آن ايشان را به جهنم برند ودر آتش سوزند ، وايشان را گويند كه چرا متابعت امام زمان خود نكرديد كه حق سبحانه وتعالى از جهت شما مقرّر كرده بود؟ واطفال مؤمنين ، پس ايشان ملحق به پدران خود خواهند شد به حسب ظاهر آيات وأحاديث متواتره وخواهد آمد در كتاب نكاح. ـ انتهى موضع الحاجة من كلامه.» (١)

وبالجملة أنّ الأخبار الدالّة على بقاء النفس الإنسانيّة ، بعد خراب البدن متظافرة

__________________

(١) لوامع صاحبقراني للمجلسي الأوّل (ره) ١ : ٣٦٠ ـ ٣٦١.