است در مقابل ناروائيها وناگواريها ، حاتم طائى گفته :

«تحلّم عن الادنين واستبق ودّهم ـ ولن تستطيع الحلم حتّى تحلّما»

«تحلّما» در اصل تتحلّم بوده ، الفش براى اشباع است ، يعنى در مقابل آزار نزديكان خوددارى كن ودوستى آنان را باقى بدار ـ ونميتوانى داراى حلم شوى تا آنكه تحلم كنى ، در اين مورد گفته شده :

«المجاز قنطرة الحقيقة : مجاز پل حقيقت است» تحلّم كه واقعيت ندارد مجاز است ، وصفت حلم كه حاصل شود حقيقت است.

واين طريق تحصيل فضائل نفسانى است كه انسان براى حصول هرفضيلتى آثار آن را بخود بگيرد ولوازمش را به تكلّف انجام دهد تا به تدريج حقيقت آن فضيلت در نهادش پديد آيد ، چنانچه در فنّ اخلاق بيان شده است ، واگر آن اعمال تكلّفى را به اين منظور انجام دهد شبهه رياء هم در كار نيست.

(«فَما يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ :) تو را نيست كه تكبّر كنى ـ اعراف ـ ٧ ـ ١٣» خطاب به ابليس است هنگامى كه از سجده آدم «عليه‌السلام» سرپيچى كرد ، تكبّر : اظهار بزرگى كردن است ، وآن يا واقعيت دارد يا ندارد ، در صورت دوم تكلف وناپسند است.

زيرا راه بزرگى يافتن كوچكى وتواضع در برابر حقّ است ، ودر صورت اول اظهار بزرگى جز در مواقع لزوم نيز ناپسند ميباشد.

«تشجّع زيد : زيد تشجّع كرد» يعنى اظهار شجاعت نمود ،